Przez trzy lata studiowałem na Uniwersytecie Wrocławskim filologię czeską, razem z informatyką było to dość egzotyczne połączenie, ale czasami nie zaszkodzi spojrzeć na świat z kilku różnych perspektyw :)
Z tego okresu mam niestety bardzo niewiele materiałów, którymi mogę się z Wami podzielić. Najwartościowsze są z pewnością dwa seminaria, których zaliczenie było warunkiem podejścia do licencjatu.
Seminarium z literatury czeskiej
Motywy antypolskie i antykapitalistyczne w Pieśniach śląskich Petra Bezruča
Petr Bezruč jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci czeskiej poezji. Zadebiutował w 1899 r., zmieniając zupełnie pojęcie wiersza zaangażowanego społecznie i narodowo. Działał w obronie rodzinnego Śląska Cieszyńskiego przed polskimi i niemieckimi „najeźdźcami”, szerzącymi wśród Czechów własną kulturę. Lamentował nad germanizacją czeskich szkół i nad polonizacją Kościoła.
Niezwykle dramatycznym językiem opisywał niedolę górników i hutników, pracujących w skandalicznych warunkach na rzecz bogaczy. Wygrażał władzy i zapowiadał rewoltę, w której poleje się krew ciemiężców prostego ludu; metodą porywczych kontrastów przeciwstawiał beztroskę wielmożnych panów i nędzę proletariuszy. Z uwagi na liczne motywy antypolskie dzieła Bezruča nigdy nie były nad Wisłą mile widziane. Zarzuty pod adresem Pieśni śląskich odnośnie obrażania narodu polskiego są wypowiadane bardzo często, ich emocjonalny wydźwięk wzmacnia z pewnością wspomnienie konfliktu o Zaolzie, który na długie lata poróżnił Czechów i Polaków. Szeroka publiczność w Polsce nigdy nie miała okazji przeczytać dzieł Bezruča, brakuje bowiem bowiem ich oficjalnego i kompletnego tłumaczenia.
W niniejszej pracy podjęta została próba odpowiedzi na dwa pytania. Po pierwsze: czy Petr Bezruč obraża w Pieśniach śląskich Polaków? Po drugie: czy poezja zaangażowana w sytuację społeczną w konkretnym miejscu i w konkretnej chwili historycznej jest w stanie przetrwać próbę czasu? Wszystkie tłumaczenia wierszy Bezruča i Nohavicy zostały wykonane przez autora pracy w celu zwiększenia przystępności tekstu dla polskiego czytelnika (z większą dbałością o dokładność przekazu, niż o styl).
Seminarium z gramatyki historycznej
Dwudziestowieczne reżimy totalitarne a język czeski
XX wiek to niewątpliwie era reżimów totalitarnych. Przez kilkadziesiąt lat ludzkość była świadkiem wprowadzania w życie utopijnych, nasyconych ideologią tworów państwowych, sprawujących wszechstronną kontrolę nad obywatelami. Totalitaryzm definiuje się jako ustrój, w którym pewna ograniczona grupa rządzących eliminuje wszelką opozycję, przejmuje w swoje władanie armię oraz media, a następnie używa wszystkich dostępnych środków (włączając tajną policję i formacje paramilitarne) do utrzymania zdobytej władzy.
Nieodłącznym elementem każdego ustroju totalitarnego jest z pewnością propaganda, realizowana przez upaństwowione media. Jej znaczenie wzrosło wraz z gwałtownym rozwojem techniki i nauk psychologicznych. Petr Fidelius pisał, że „propaganda jest szaleństwem języka, postawionego nagle do służby”. Przedstawia ona wyjątkowo ułożony i przemyślany obraz rzeczywistości, zrozumienie tego obrazu jest kluczem do zrozumienia reżimu. Wszelkie językowe środki perswazji skierowane w stronę obywateli można uznać za próbę usprawiedliwienia rządzących przed społeczeństwem.
Tematem niniejszej pracy jest przedstawienie przemian, które zaszły w języku czeskim pod wpływem totalitarnej propagandy. W drugim rozdziale została opisana początkowa faza niemieckiej okupacji (1938–1939) oraz działania germanizacyjne z okresu Protektoratu Czech i Moraw (1938–1945). Trzeci rozdział zawiera obszerny opis propagandy sowieckiej, funkcjonującej w Czechosłowackiej Republice Socjalistycznej w latach 1948–1989.
Naziści i komuniści oficjalnie zawsze stawiali się po przeciwnych stronach barykady, mimo to ich działania w zakresie terroryzowania ludności wyglądały bardzo podobnie. Jednym z celów tej pracy jest próba porównania retoryki obu reżimów.